dinsdag 6 september 2011

Doanejèl in de liêwekoil

Doanejèl 6, 2-29

Doarius, de Mèèdiër, was kuining gewërre toeng da' Bèlsassaar, de zuing van Nabucodonnosoar (Nebukadnessar), in Chaldèèënlaand vermoêrd weer. Doanejèl was duir diê ze voader ontvoord oit Judèèa èn benoemd tot sjèf van de moagiërs en woarzèggers van Babylounië. 'Em weer gevroagd oem t' ontsaifere, wa' dat 'en onzichtboare 'aand oep de plëster van de meur geschrèèven 'od, noada' ze wain 'odde gedroengke oit de bèèkers, gestoulen oit den tèmpel van Jeruzalèm.

menee – God 'èèt de doage van oe kuiningschap getèld èn der 'en èngden on gemokt;
tekeel – ge zè gewougen èn te loecht bevongde;
oefarsien/perees – oe kuiningkrak is verdiêld èn on de Mèèden èn de Parzen gegèève.’

Den oavend vuir dat 'em vermoêrd weer, 'od 'em nog loaten afkongdege dat Doanejèl as darde in rai zou regèère ouver 't kuiningkrak.

Doarius nam 'et besloit oem 'ongderdtwingteg satroape oan te stèllen ouver 'iêl 't raik. Dorbouve stèlden 'em drai raiksbesteurders oan, van wee Doanejèl der iêne was; on dee drai moeste de satroape rèèkeschap aflègge dat de kuining gin schoi zou laie. De kuinig docht er zèlefs on oem 'em oan te stèllen ouver iêl 't kuiningkrak.

Mor da' koste ze ni verkroppe en ze probeirden eet te vingde voer 'em oan te kloage. Ze koste gin rèède vingde of 'em betrappe oep 'ne misstap, want 'a 'od altëd z'n plicht gedon èn z'n aige noêt loate oemkoêpe.

Doroem goenge ze nor de kuinig mè' 'n dringend verzeuk.
Al de raiksbesteurders van 't kuiningkrak, stad'aawers en satroape, roads'iêre èn goevernuirs zèn van miêning, dat er e kuinigklak besloit moet oitgeveirdegd wërre, wor da'-d-in wërdt vastgelèè, da'-d-èèderiên di de koumende daarteg doage e verzeuk toet 'ne god of 'ne mèngs richt in de plëts van toet aa, maajestat, in de liêwekoil zal gegoeid wërre.

En de kuining stèlde da' zoe oep schrift, dat gin ènkel wèt van Mèèden of Parzen 'et zou kunnen 'erroope.

Gelak as Doanejèl 'oêrde van da' besloit, goeng 'em nor 'ois. In z'n bouvekoamer 'od 'em in de richting van Jeruzalem oupe vèngsters. Dor kneelde-n-'em nèèr, bad mè' z'ne god èn prèès 'em, persees gelak dat da' drai kiêre per dag z'n gewoênte was.

Toeng droenge de manne in z'n 'ois binnen èn vongden 'em gekneeld oep ze matteke.

Dan zèn ze nor de kuining gegon èn ze wèèzen 'em oep 'et kuiningklak besloit èn ze zèèë:

- "Doanejèl, iên van de Judèèse ballinge, sloagt gin acht oep aa, èn oek ni oep 't besloit da' gai oep schrift 'èt loate stèlle; drai kiêre per dag doot 'em ze gebèd."

De kuining kost ni droien of kiêre.

"Dèngkt eron, maajesat, da' gi verbod of besloit da' de kuinig 'èèt-d-oitgeveirdegd, veraanderd kan wërre.

'Iêroep gaf de kuining bevèl oem Doanejèl t' 'oalen èn 'em in de liêwekoil te goeie.

De kuining zèè:

- "Oewe God, diên on aawe kaant sto zal oe rèdde!"

Der weer 'ne stiên gebrocht èn dormèè dèkte ze 't gat van de koil too èn de kuining verzèègelde diê mè zaine zèègelringk èn mè' de zèègelringk van z'n macht'èbbers, oem te ver'ingdere da' eemaand eet zou veraanderen on den toostaand.

En de kuining goeng trug nor ze palais, mor 'a kost ni èète èn ni sloape.

Vreug in de morgend, as 't begon licht te wërre, stoeng 'm oep èn 'a leep hësteg nor de liêwekoil.

As 'em eroan kwam, reep 'em Doanejèl bedroofd too:

- "Doanejèl, deenor van de leivende God, 'eet-d-aawe God, diê zoe 'ard achter aa sto, oe van de liêwe kunne rèdde?"

En Doanejèl zèè tèège de kuining:

- "Maajestat, leift-vd-in iêweg'ad. Manne God 'èè z'nen èngel gesteurd èn de liêwemoile gesloute."

En Doanejèl weer oit de koil oem'oeg getrokken èn 'a 'od gi schrammeke.

Toeng gaf de kuining bevèl de manne te brènge di Doanejèl 'odde beschuldegd èn 'a leet ze soame mè' 'un kingderen èen 'un vraawen in de liêwekoil goeie. Ze woare nog ni good oep den boiëm van de koil gerokt of de liêwe veelen oan en vermërzelden al 'un knouke.

En 'et goeng Doanejèl good af, zolaangk da' Doarius èn Ceerus de Pars kuining woare.

Vollegend ver'oal: D'Arrek van Nouwèè

maandag 5 september 2011

Den 'Of van Eède

Gèènezis (2,4 - 3,24)

In den taid da' Gotten'iêre oarde èn 'èèmel mokte, grooide der oep oarde nog ginnen iêne stroik èn was er ginnen ènkele plaant oepgeschoute, want Gotten'iêre 'od 'et nog ni loate rèègene oep 't jaard èn der woare gin mèngse oem 't laand te bewaareke;

wèl was er woater da' oit de grongd oepwèlde èn de jaardbojem ouveral nat mokte.

Toeng mokte Gotten'iêre de mèngs. 'A knèèdde-n-'em oit stof, uit jaard èn 'a blees 'em leivesoasem in z'ne nuis. Zoe weer de mèngs e leivend wèèze.

Gotten'iêre lèè in 't oêste 'nen hof oan èn doarin zètte-n-'em de mèngs diê-n-'em gemokt 'od. 'A leet oit de grongd van alle boême oepscheete dee d(at)er oanlokkelak oitzoage, mè' lakker vruchte.

In 't midde van den 'of stoenge de leivesboêm èn dem boêm van de kènnes.

Der ontspringt in Eède 'en riveer, di den 'of bewoatert. Varderduir vertakt z' 'uir in veer groête stroême. Iênen is de Pison: diê loept rongd 'iêl Chawila, 't laand wor da' goud gevongde wërdt. 't Goud van da' laand is èkselèngt, en der is oek balsem'ars en onyx.

De twidde riveer 'iêt Gichon; dèè stroemt rongd 'iêl Nubië.

De darde 'iêt Teegris; dèè loept ten oêste van Aseerië.

De virde tot slot is den Uifroat.

Gotten'iêre brocht de mèngs dus in den 'of van Eède, oem diê te bewaareken èn derouver te woake.

'A 'eel 'em 'et vollegende vuir:
- "Van alde boêmen in den 'of mui'-d-èète, mor ni van dem boêm van de Kènnes; as ge doarvan èt, zuld' onheroopelak staareve."

Gotten'iêre docht: 't Is ni goo dat de mèngs alliên is, ik zal 'nen 'èlëper voer 'em moake, diê ba 'em past.

Toeng vërmde 'a oit jaard ald' in 't wild leivende biêsten èn alde vougels, èn 'a brocht di ba de mèngs oem te zieng wèlleke noame da' de mèngs ze zou gèève: gelak dat 'em èllek leivend wèèze zou noome, zoe zou 'et 'iête.

De mèngs gaf noame on al 'et vèè, on alde vougels èn alde wilde biêste, mor 'a vongd ginnen 'èlëper, diê ba 'em paste.

Toeng leet Gotten'iêre de mèngs in 'nen deepe sloap valle èn swèngst da' de mèngs sleep, pakte-n-'em iên van z'n ribbe wèg; 'A veulde dee plëts trug mè' vliês. Oit de rib dee 'em ba de mèngs 'od wèggenoume, bouwde Gotten'iêre 'n vraa èn 'a brocht 'uir ba de mèngs.

Toeng reep de mèngs oit:
- "Aindelak iên gelak as kik, m'n aige biêne, m'n aige vliês, iên dee "vraa zal 'iête, gebouwd oit 'ne man."

Zoe kom 'et da' 'ne man z'n aige losmokt van ze voader en ze mooder èn z'n aige vastmokt on z'n vraa, wormèè dat 'em iên van lichom wërdt.

Ze leepen alletwiê in 'unnen bloête, mor ze schomden 'un aige ni vër makaandere.

Van ald' in 't wild leivende biêste dee Gotten'iêre gemokt 'od, was de slang 't sluwst (venainëgst).

Dee biêst vroog on de vraa:
- "Is 't woar dat God gezèèd 'èè da' golle van ginnen ènkelem boêm oit den 'of muigt-d-èète?"

- "Me muige de vruchte van alde boêmen èète," aantwourdde de vraa, "balleve dee van dem boêm in 't midde van den 'of. God 'èèt-d-ongs verboie van de vruchte van diên boêm t' èète of ze zèlefs mor oan te roake; doong me da' toch, dan zulle me staareve."

- "Ge zult-d-'iêlemoal ni doêdgon," zèè de slang, "God wèt da'-d-ollen oêge zullen oupegon a' ge dorvan gèèten 'èt, da' golle dan gelak goude zult zèn èn good èn kwoad zult kènne."

De vraa zag nor dem boêm. Z'n vruchte zoage der lakker oit, ze woaren kaischoên ('n lust voer d'oêg) èn ze vongd 'et oanlokkelak, da' dem boêm 'uir wais'ad zou schèngke. Ze plukte-n-e poar vruchte èn z'at ervan. Ze leet 'uire vèngt, diê ba 'uir was, ook preuve.

Toeng goengen alletwiê 'un oêgen oupe èn ze zoage da' z' in 'unnem bloête stoenge. Doroem mokte ze schërtsjes van vaigebloire.

As de mèngs èn z'n vraa Gotten'iêre duir den 'of  'oêrde waandele, kroupe ze voer 'em wèg tusse de boême.

Mor Gotten'iêre reep de mèngs:
- "Wor zèdde?"

'A aantwourdde:
- "Ik 'oêrden 'oe in den 'of èn ik weer bang oemda' 'k ma ni bloêt wil loate zieng; doaroem 'em 'k ma wèggestouke."

- "Wee 'èèt-d-oe gezèè da' ge bloêt sto? 'Edde soems van dem boêm gèète, worvan da' 'k oe verboien 'od oem t' èète?"

De mèngs aantwourdde:
- "De vraa di ge gemokt 'èt oem ma bai te ston, 'èè' ma vruchte van dem boêm gegèève èn toeng 'em ik ervan gepreufd."

- "Woroem 'èdde da' gedoan?" vroog Gotten'iêre on de vraa.

En ze zèè:
- "De slang 'èè' ma mislèèje èn toeng 'èm 'k ervan gèète."

Gotten'iêre zèè tèège de slang:
- "Vervloekt zèdde, da' ge dèès gedoan 'èt, 't vèè zal oe vanaf naa maje, wilde biêste gon uit oê wèg; oep oêm boik zulde kroipe, ge zult oe lèève laangk stof freite. Vaiaandschap sticht ek tussen aa èn de vraa, tussen 'uir noageslacht èn da' van aa, ze sloage oewe kop toet moos, gai bèt in 'unnen 'eel."

Tèège de vraa zèè 'em:
- "Aa zwangerschap moak ik toet 'ne zwoare last, zwooge zulde a ge boart. Ge zult oewe vèngt begeire, mor 'a zal dem boas ouver aa spèèle."

Tèège de mèngs zèè 'em:
- "G'  'èt gelësterd nor oe vraa, g' 'èt gèète van dem boêm diên 'k verboien 'od. Vervloekt is 't veld voer wa' da' ge gedoan 'èt, zwooge zulde oem ervan t' èète, oe 'iêl leive laangk. Doures èn distels zullen er grooie, toch moette van z'n gewassen leive. Zwiête zulde voer oe broêd, totda' ge trugkiêrt toet de grongd, woroit da' ge zè genoume: ge zè stof, toet stof kiêrde trug."

De mèngs noemde z'n vraa Eèva; z'is de mooder van alde leivenden gewërre. Gotten'iêre mokte voer de mèngs èn z'n vraa kliêre van biêstevèlle èn dèè ze 'un oan.

Toeng docht Gotten'iêre: "Naa is de mèngs on ongs gelaik gewërre, naa 'èèt 'em kènnes van good èn kwoad. Naa wil 'k vuirkoume dat 'em oek vruchte van de leivesboêm plukt, want as 'em dee oek zou èète, dan zou 'em iêwëg leive.

Doroem steurde 'em de mèngs wèg oit den 'of van Eède oem de grongd te gon bewaareke, woroit dat 'em was genoumen.

En noadat' 'em 'em 'od wèggejoagd, zètte-n- 'em on den oêstkaant van den 'of van Eède de chèèrubs èn 't ouver èn 't wèèr flitsende, vlammende zweird. Ze moeste de wèg nor de leivesboêm bewoake.

Vollegend ver'oal: Doanejèl in de liêwekoil

zondag 4 september 2011

Darde baibelver'oal: Simson èn Delila

(Richters 13-16)

Vanheir dèèje d'Israèleete wa' da' slecht is in d'oêge van Gotten'iêre. Doroem lèèverden 'A ze fiêrteg joar laangk ouver on de Filistaine.

Oep zèèkeren dag verschèèn der 'nen èngel on de vraa van Manou-ach, dee nog noêt e kingd-t-'od gekrège:
- "Ge zult zwanger wërre èn 'ne zuing oep de wèèreld zètte. Ginne wain ne miêr èn gin onrain èète. Ge mui z'n 'oar ni knippe, want 'a zal as 'nazirèèër on God gewaid zèn."

De vraa boarde 'ne zuing èn ze noemden 'em Simson. (Da's jouds voer 'zonnig') De joenge grooide gelak as koêl.

Oep 'ne kiêr goeng Simson nor Timna. Doar veel z'n oêg oep e Filistains maske. Vroem tois vertèlden 'em dat 'em e Filistains maske-n-'od gezieng èn dat 'em mè' 'uir zou wille traawe.

Woroep da' z'n aawers zèèje: "Ge zou bèèter mè' e maske van ongs aige volk traawe."

Mor da' wou 'em ni. "Ik zieng ze gèère." aantwourdde Simson. Z'n aawers 'odde ni in 't snëtje, da' Gotten'iêre plannen 'od mè' 'em oem de Filistaine dèè voer de momèngt dem boas woaren in Israèl, boite te zweeren.

Simson goeng mè ze voader èn ze mooder oep wèg nor Timna oem d' 'aand van 't maske te vroage. Ongderwèg, as 'em e plaske wou doong in de waingorde, kwam er oepiêns 'ne liêw breullend oep 'em af. Toeng krèèg 'em voer den iêste kiêr de kracht van bouven in ze laif. Mè z'n bloêt' 'aande verschuirden 'em de liêw persees ofda' 't e gaitembokske was.

'A rèpten er mè gi wourd ouver tèège z'n aawers. Ze goenge voert nor 't maske èn ze veel 'em nog altëd in de smoak.

Ni vuil loater dèè 'em de rais nog is ouver, naa oem 'uir toet vraa te nèème. Ongderwèg wou 'em nog is nor den dooje liêw gon zieng. In 't kadoaver 'od-t-er 'ne zwaarem beeje 'ne nèst gemokt èn der zat huining in. Mè z'n bloêt' 'aanden 'olden 'em den uining deroit èn gaf er oek van t' èète on z'n aawers.

Ze voader goeng nor 't 'ois van 't maske. Simson gaf dor e fiêst. Noa de kennismoaking weere daarteg joenge gaste oitgekouze oem nor de fiêst te koumen.

Simson zèè tèègen 'un: "Ik gon olle e grëtsel vuirlègge. As golle binne de zèève doage van dèès fiêst d'oeplossing kènt, dan krègde golle alle daarteg e stèl ongder- èn bouvekliêre van mai. As ge 't ni vingt, dan kraa kik daartig stèllen ongder- èn bouvekliêre van olle."

"Afgesprouken!" aantwourdde ze. "Lot mor 'oêre."

Toeng zèè Simson: "'t Is staarek èn 't verslingdt altaid, naa lèèt er e moal van zeuteg'ad in."

Noa drai doage 'odde ze d'oeplossing nog ni gevongde. Doroem zèèje z' oep de virden dag tèège Simson z'n vraa: "Gai moet oê man oemklappen oem ongs d'oeplossing van ze grëtsel te vertèlle, aanders stèèke w'ollen 'ois im braand. Wa' dèngkte golle wèl? 'Edde golle ongs soems oitgenoêdegd oem ongs te loaten afdokke?"

Oep de zèèvesten dag verklapten 'em d'oplossing on ze vrouke, oemda' z' 'em 'iêl den taid 'od verwèète dat 'em 'uir ni gèère zag. En zai vertèlden 't duir on 'uir stadsgenoute.

Oep diê zèèvesten dag, vlak vuir zongsongdergaangk, stèlde dee on Simson de wèèrvroag:
Wa' zou er zeuter zèn dan huining
En staareker dan de liêwekuining?

"Joajoa," zèè Simson, "gollen èt mè main vèèrs geploogd, aanders woar der noêt ni achter gekoume."

De kracht van de giêst leep wèr duir ze laif en 'a goeng nor Askelon èn 'à mokte dor daarteg man af, nam 'un kliêre mèè en gaf ze on de valsspèèlers.

'A was zoe kwoad dat 'em vroem nor 't 'ois van ze voader goeng. Z'n vraa weer on 'en aander gegèève.

Ni laangk dornoa, in de zoumer, as den taaref raip was, wou Simson z'n vraa bezeuke, mor de voader waigerde da'.

- "Ik was er van ouvertoigd da' ge niks nimmer van 'uir moest 'èmme. Doroem 'èm 'k z' on 'n aander gegèève."

'A goeng wèg èn 'a doecht ba z'n aige: "Ik zal ze kraige, dee Filistaine! Dèèze kiêr valt ma niks te verwaite."

'A strikte drai'ongderd vossen èn 'a lèè fakkels kleir. De vosse bongd 'em twiê on twiê oniên, altëd mè 'ne fakkel dertusse. Toeng stak 'em de fakkels oan èn steurde de vosse de kourevèlde van de Filistainen in. Zoê stak 'm alles in de fik, ni alliên de koureschouven èn 't koure da' nog oep den akker stong, mar oek de waingorden èn d'olaifgorde.

As ze derachter kwoame, da' Simson 't gedoan 'od, oemda' ze schoêvoader 'em z'n vraa 'od afgepakt èn 'uir on en aander 'od gegèève, stoake ze ze kot in braand èn ai èn z'n dochter blèève derin.

Dor gon 'k 'et ni ba loate zèè Simson. Wroak èn wèèrwroak. En 'a sloog er ongenoadeg oep los èn mokte talloêze slachtoffers.

Doroep veele de Filistaine Judèèa binne oem Simson te zeuken èn oep te pakke. Me willen 'em betold zètte wa' dat 'em ongs 'èè-d-oangedoan.

Toeng goenge drai deuzend Judèèërs nor 't rots'ol van Simson. "Ge wèt toch dat de Filistainen 'iêr dem boas zèn. Me gon oe oitlèèvere. Me bingden oe vast, mor me zullen oe ni doêd-t-doong."

Zoe gezèè, zoe gedoan. En ze broechten 'em nor Lechi, wor da' de Filistaine joichend oep 'em afstëremde.

Dan kwam de kracht van bouve wèr ouver 'em èn mè 'en èèzelskoak, di dor oep de grongd lag 'èèt 'em er deuzend doêdgesloage.

En 'a 'od groêten dërst. "Gotten'iêre, moet 'k 'iêr in de woestain na krepèère èn toch nog in d' 'aande valle van dee onbesnèèjene?" Mor Gotten'iêre leet in de koem van 't dal ba Lechi 't jaard oupebarste èn der kwam woater oit. 'A droengk ervan en 'a kwam trug oep krachte.

Nog twingteg joar 'èè Simson der rechter gewèst.

Oep 'ne kiêr was Simson in Gaza. 'A 'od z'n oêg loate vallen oep e maske van plezeer èn 'a goeng ba 'uir no binne. D'inwoêners van Gaza kwoame derachter dat 'em in 't stad was èn ba de stadspoêrt heelen 'en oantal manne 'un aige kleir oem 'em t' ouvermiêstere. Miêr dèèje ze diê nacht nog ni. Zoe gaa as 't licht wërdt, moake m' 'em e kopke klèngder.

Mor Simson sleep ni langer dan putteke nacht, toeng stoeng 'em oep. On de stadspoêrt gekoume, pakten 'em de twiê duirposte vast, rukte ze los mè duire èn sloitbalk èn al. 'A pakte 't 'iêl geval oep z'n schoeft èn droog 'et wèg, 'iêlemol nor iên van de baaregtoppe tèègenouver Hèèbron.

'En tèdsje loater begon Simson 'en verhouding mè' 'en vraa oit 't Sorèkdal, 'en zèèkere Delila.

De stadsvërste boaje 'uir èleks èllefhongderd sjèkkel zilver, as ze zou te wèète koume, woar da' z'n gewèldëge kracht schoil goa èn wat er moet gedoan wërre oem 'em wèèrloês te moake.

Toet drai kiêre too probeert Delila 'em ze ge'aim t' ontfutsele, mor 'a 'oudt z' altëd voer den oap.
'Ne kiêr geboeid met zèève varse, soepel pèèze, 'nen andere kiêr vastgebongde met neef, ongebrëkte koêre, dan mè' zèèven 'oarvlèchte in te wèèven in 't weefgetaa.

"De Filistaine koume oe-w-'oale, Simson. Wërdt wakker."

Zoe blèèf z 'em dag in dag oit mè' verwaite bestouke toet as 'em 'et nimmer oit'eel.
'A bezwèèk:
- "Nog noêt 'èè-d-e scheirmès m'ne kop oangerokt. Da'-d-is oemda'k vanaf de mooderschoêt as nazirèèër on God gewaid zèn. As 't 'oar oep manne kop wërdt afgeschoure, dan lot m'n kracht ma in de stèèk."

Delila veulde dat 'em dèèze kiêr ni gelougen 'od èn ze leet de vërste zèlef koume mè' 't geld èn in 'un baizain schour ze z'n zèèven 'oarvlèchten af in z'ne sloap.

'A wou oepspringe èn z'n aige lostrèkke, mor 'a wist ni dat z'n kracht 'em verloaten 'od.

De Filistaine stoake z'n oêgen oit èn veurden 'em mèè nor Gaza. In 't prison moest 'em bloem moale. Mor z'n afgeschouren 'oar grooide van aiges vroem bai.

De vërsten 'eelen e groêt offerfiêst ter iêre van 'unne god Dagon. As 't volk Simson zag, woare ze blai dat 'em naa gevange was. 'A moest tusse de zoile van den tèmpel gon stoan, dan konne z' 'em oitlache.

"Zèt me zoê nèèr, da' 'k de zoile worda' den tèmpel oep rust, kan oanroake, dan kan 'k ertèège luine." vroog 'em on de joenge diên 'em laidde. Den tèmpel zat stampvol èn der woare nog zoê 'n drai deuzend mannen èn vraawe oep 't dak gekroupen oem Simson te zieng en 'm oit te jaawe.

Mor Simson reep Gotten'iêre oem 'ulëp èn 'a vroog: "Gèft ma nog iêne kiêr genoeg kracht, dan kan ik me oep de Filistaine wriêke voer m'n oêge."

'A betastte de twiê middeste stuinpileire verzichteg, zètte z'n aige schrap èn reep oit: "Ik staaref èn gollen 'iêr allemoal mè mai." En 'a douwde oit alle macht. Den tèmpel stërtte in èn al d'oanwèèzigen, oek de stadsvërste, weere bedolve.

(Volgende bijbelverhaal: Den 'Of van Eède)

zaterdag 3 september 2011

Twidde baibelver'oal: Doavid-t-èn Gouliat

(Soamuwèl 17-18)

De Filistaine 'odde verzoameld tusse Socho èn Azeka. Kuining Saul reep 't lèèger van Israèl oep èn sloeg ze kaamp oep in de vallai.

Ba de vaiaand was er 'ne loebas, 'ne zèèkere Gouliat uit Gat, diê roim zès èlle laangk was, mè' 'ne' moaliejekolder van wèl vaif deuzend sjèkel zwoar, 'nem brongzen hèllem èn schèènploate, mè' e kroemzweird èn 'en laans.

In 't dal blèèf de Filistain stoan èn 'a reep d'Israèleete too:
- "Weroem wilde vechte? Keest eemaand oit. As 'em mai kan versloage, dan zèn wai on olle ongderwërpe, mor as kik 'em versloag, dan godde golle ongs as sloave deene. Ik doag 't lèèger van Israèl oit oem eemaand te steure voer 'en twiêgevècht."

Ba dee wourde stoenge Saul èn ze lèèger lam van de puit.
Doavid was de zuing van Isajee oit Bètlèè'èm. Z'n drai breurs woaren in 't lèèger, mor 'ai must de schoape van ze voader 'oode.

Ongdertussen kwam de Filistain eedere moregend èn oavend no vuir, fiêrtëg doage laangk, èn 'a blèèf dan ston wachte.

Oep 'nen dag zèè de voader tèège z'ne zuing, dat 'em 'ne zak geroêsterd groan èn tieng brooje nor z'n breurs moest brènge. "Vroagt-d-on oe breurs 'oe dat mè 'un goa èn brèngt 'en tieke van leive mèè trug."

Doavid dèè wat 'em gevroagd was, èn kwam zjust oan as de twiê lèègers tèègenouver makaandere stongen. David 'oêrde Goliat de Israèleete oitdoage, gelak as dat 'em da'-d-eederen dag dèè.

Ba 't zieng van de kaampvechter leepe de saldoate bang wèg. "Zeede diê vèngt dor?" zèèje ze tèègeniên. "Bullebakke, doar is 't 'em oem te doong!"

"Wa' gebuirt er mè degèène diê diê Filistain dor versloagt?"
"Diê wërdt mè schatten ouverloaje, krègt de dochter van de kuining as vraa èn z'n famiele mut gin belastingen of diengste ni miêr betoale."

As z'n oudste breur 'em mèt de saldoate 'oêrde klappe, weer 'em kwoad: "Moette ga ni oep de schoape passen in de woestain?" - "Wat doon 'k naa wèr verkiêrd? Ik vroag 'et toch mor alliên."

Ze vertèlden 'et duir on de kuining èn diê leet 'em ba 'em koume.

- "Ik zal mè' 'em vèchte", zèè Doavid.
- "Gai zè nog mor 'ne joenge èn 'ai 'èè nog ni aanders gedoan dan gevochten. Ge kunt 'em balaange ni oan."
- "Ik zèn den 'èrder van ongs voader z'n kudde. As er 'ne liêw of 'nem beir kwam oem e schoap of 'en gait te stèèle, goeng kik erachter, pakten 'em ba z'n koake èn sloog 'em doêd."

- Gotten'iêre, diê ma gerèd 'èè oit de klaawe van liêwen èn beire, zal ma oek rèdden oit d' 'aande van dèèze Filistain."

Saul wou 'em z'n oitrusting oandoong, mor Doavid zèè dat 'em dor ni kon mè loêpe. "Ik zèn da ni gewoên."

'A pakte z'ne stok, zocht vaif rongde stiêne in de bèdding van de riveer èn stopte dee in z'nen 'èrderstas. Toeng leep 'em op Goliat af mè z'ne slinger in z'n 'aand.

- "Zèn 'k soems 'nen 'ongd, da' ge mè 'ne stok oep ma afkomt?"

- "Gai doagt ma oit mè oe zweird èn oe laans èn oe kroemzweird", aantwourdde Doavid, "mor ik doag aa oit in de noam van Gotten'iêre van d' 'èèmelse machten. 'Ai zal oe on mai oitlèèvere: ik zal oe versloage, èn oewe kop afsloage, en ik zal de laike van de Filistaine on d' oasgeeren èn d'yjèèna's t'èète gèève. Dan zal 'iêl de weireld wèète da'-d-Israèl 'ne God 'èè."

Toeng stërëmde Goliat oep Doavid af èn wou 'em oanvalle, mor Doavid was 'em te rap af, stak z'n 'aand in z'nen tas, 'olde der 'ne stiên oit, slingerde diê wèg èn trof ze vër'oefd zoe 'ard, dat de stiên nor binne droeng èn Goliat stërtte vërouver. 'A trof 'em doêdelëk, zongder dat 'em dor e zweird voer noêdëg 'od, leep oep 'em af, boug z'n aige ouver 'em èn 'a trok ze zweird oit de schèè. Dormèè gaf 'em 'em de genoadestoêt èn sloog 'em z'ne kop af.

Zoe gaa as de Filistaine zoage da'-d-'unnen hèld doêd was, slooge z' oep de vlucht. D'Israèleeten èn de Judèèërs achtervolëgden 'un èn de wèg nor Gat lag vol gesnuivelde Filistaine. Dernoa plungderde ze 't kaamp van de vaiaand.

Doavid pakte de kop van de Filistain mèè oem 'et nor Jereuzalèm te brènge. De woapes dee 'em 'od afgepakt, lèè 'em in z'n tèngt.

- "Van wee zèdde gai de zuing, joenge?" vroog Saul èn Doavid aantwourdde: "Ik zèn de zuing van Isajee oit Bètlèè'èm."

Saul pakte Doavid vanaf diên dag ba 'em èn leet 'em ni miêr truggon nor 't 'ois van z'n aawers.

(Darde baibelver'oal: Simson èn Delilah)



Iêstë baibëlvër'oal: Jounas in dëm boik van dë vis

Oep zèkërën dag richttë Gottën'iêrë z'n aigë toet dë Jounas (da' wil-d-in 't jouds 'doif ' zèggë) - 'a was dë zuing van Amittai:
- "Mokt oe kleir oem nor Ninivèè, dë koekëstad të gon, want wa' da' zë doar on 't oanvangë zèn, da' kan ni miêr duir dëm buigel: oep bërs èn baangk, mèt dë maskes van plëzeer, dë rèklam èn dë spèèlen oep dë lichtbak, freitë, schoefëlë èn spoitë, èn wa' da' ze naa duir dë strout van dë mèngsë willë daawë, 't is ni miêr schoên. Ik kraig ër dë wëbbë (wër ër woest) van."

En dë Jounas, diê paktë z'n boeltsjë bajiên, mor 'a goeng oep dë loêp. 'A wou-d-ër ni van wèètë èn 'a vongd-t-in Zjafou (Jafo) nëm boêt oem mèè të veirë nor Tarsis.

Da' was boitë dë kaffèèboas gërèèkënd: Gottën'iêrë joog 'në' stërm nor dëm boêt mè' 'iêl 'oegë boarë, zoê wild dat 'ëm in twieë draigdë të brèèkë. Taid terwail lag ongzë Jounas in 't roim, in 't sloap gëvallë.

Dë matroêzën 'addë stroeikë-n-trèk gëdoan, oem të wètën of dat ër eemaand schuld-t- 'od on dèès raamp. Zë boldë (goeidë) mè' dë teirlingën èn 't lot veel oep dë Jounas.

- "Wat doodë ga 'eer on boêrd? Van wor komdë ga? Ba 'oê volk zèddë ga?"

En dë Jounas aantwourddë:

- "Ik zèn 'në' joud èn ik gëloêf-v-in Gottën'iêrë, diê dë ziê èn 't laand gëmokt 'èè".

Gëlak dat dë mannën 'oêrdë dat 'ëm oep dë loêp was èn ni nor Ninivèè wou goan, weerë zë doêdsbang èn vroogë z' 'ëm wa' da' zë mustë doong, oemdat dë ziê 'un mè rust zou loatë, want de ziê weer wildër èn wildër.

En 'a zèè:
- "Goeit ma mor in 't woatër, want ik wèèt da' 't mai schuld is, dat dë stërm zoê të kiêr goa'."

Iêst deerëvë zë da' ni doong, oemda' zë zoê 'në' groêtë bang 'oddë, mor oemdat ër gin èngd kwam on 't sloagën èn 't stampë van 't woatër, 'èmmë zë dë Jounas mè' z'n klikkën èn z'n klakkën ouvërboêrd gëzweerd, èn 'oukus, poukus, pats, dë ziê weer oeptërnift gëlak 'në' speegël zoê gëlattëg, zongdër rimpël.

Dër kwam 'në' groêtë vis oangëzwommë èn diên 'èè dë Jounas ingësloekë. Drai doagën èn drai nachtë zat ëm in dëm boik van dë vis.

Toeng bëgost 'ëm noa të dènkën èn të biddë:
- "Gottën'iêrë,
Oit 'ët raik van dë doêd schriêw 'k oem 'ulëp,
Vërstoêtë zèn 'k, vërbannën oit aaw oêgë,
Meurë van woatër stërtë oep mai nèèr,
Ziêweer rongd mannë kop vërstikt ma
Naa da' mannë lèèvësoadëm ma verlot
Roop ik aa oan, rèd ma, lievën'iêr.
Dee aarëmzoalëg' afgoudë vëriêrë, vërloatën aa,
mor ik zal aa offërs brèngë, da bëlouf-v-'k.
'Olt ma 'iêr oit!"

En dan, noa drai doagën èn nachtë, spoug de vis dë Jounas oit oep 't straand, oemda' Gottën'iêre 'ët zoê wou.

En 'a sprak:

- "Goa nor Ninivèè, de koekëstad, oem 'uir oan të kloagë mèt dë wourdë dee ik oe zèg."

En dë Jounas goeng oep wèg èn in de ruisachtëgë stad reep 'ëm oep d' 'oekë van dë stroatë:

- "Nog fiêrtëg doagë, èn dan wërd' Ninivèè wèggëvèègd!"

Dë mèngsë gëloefdën 'ëm èn zë reepë dë vastën oit, èn eedëriên, van hoeg toet lieg, dèè 'n bootëkliêd oan. Zèlfs de kuining van Ninivèè dèè 'ne pizjama oan èn goeng oep dë grongd zittë.

En 'a leet in Ninivèè oemroopë:

- "Oep bëvèl van dë kuining èn z'n èèdëlë is 't neemaand toogëstoan oem t' èètën of të dringkë, mèngs noch biêst, rungd noch schoap of gait. Eederiên mut aanders gon lèèvë en brèèkë mè 't onrècht dat 'ëm doo."

Mëschien dat Gottën'iêrë van gëdacht vëraandërt. Wee wèt lot 'ëm z'në' gram veirë, dat 'ëm gin atoumboem oep ongs stad goeit. Oemda' Gottën'iêrë zag da' ze 't verstoan 'oddë, kwam ëm trug op z'n draigëmèngtë.

Zë dèèjë ni miêr onnoêzël èn zë gëbrëktën 'un gèld voer wa' da' 't must deenë, ni miêr oem kougëls en gëwèèrë të moakë, ni miêr in de casinou èn zë goavën oek miêr as gënoeg on dën aarëmë. Zë vërdiêldë dë wingst ni miêr ongdër dee al gënoeg 'oddë.

Gottën'iêrë 'èèg'ët ni gëdoan. Dë vastën èn dë fiêrtëg doagë woarë vërbai èn Ninivèè was ni mèt dë grongd gëlaik gëmokt. Toet groêtë aargërnis van dë Jounas. 'A weer kwoad.

Toeng da' dë Jounas boitë dë stad wachttë-n-oep wat ër zou gëbuirë, 'od Gottën'iêrë nèffë z'n 'utsjë 'në' wongdërboêm loatë grooie diê dë Jounas loemmërtë gaf, oem z'n aargërnis të vërdraivë.

Mor as de zon oepkwam de volëgëndë morëgënd, leet Gottën'iêrë 'në' wërm dë plaant zoe-w-oanfrèètë, dat 'ëm vërslèngstë. En dë zon braanddë zoe-w-aarëg oep dë Jounas z'ne kop, dat 'ëm 'në zonnëslag krèèg èn 'a bad-t-oem të muigë staarëvë.

- "Lot mai mor doêdgon. Ik zèn leevër doêd dan da' 'k zoê voert mut lèèvë. Gai zè 'në god diê gënoadëg is, verduldëg, vërgèfdëg. En Ninivèè is ni vërgoan."

- "As gai al zoê kwoad zè èn vërdriêt 'èt ouvër 'nëm boêm, diê gai ni 'èt loatë grooië èn diê in iênë nacht oepkwam èn in iênë nacht kapot goeng, zou ëkik dan gi' vërdreet muigën 'èmmë ouvër Ninivèè, wor da' miêr as 120 000 mèngsë woênë, dee 't vërschil tussë lings èn rechs ni iêns kènnë?"

Moroal van 't vër'oal:

Gottën'iêre 'od-t-ër bèètër on gëdoan oem toch 'ën' atoumboem oep Ninivèè te goeien. 'A 'èèg'ët toch zwoavël èn veur loatë rèègërë ouver Sodom èn Gomorra. En nog vreugër 'èèt 'ëm fiêrtëg doagën èn nachtë woater loatë rèègërë rongd dëm boêt van Noach, diên oep dëm baarëg Ararat straanddë.

Want zë spèèlë nog altëd mèt dë casinou, zë moakë nog altëd kougëls èn gëwèèrën èn d'aarëmooi is nog altëd ni oit dë wèèrëld.

Ting deuzend joar mè schomtë, schuld-t-èn angst b/aa/wë nog altëd gëwèld oep.

Stoppë mè mèngsë bang të moakë, schuld-t-in 'un schoonë të schoivë èn zë schomtë oep 'un broêd të smèèrë.


PS. (post scriptum) Ik heb de ë met deelteken geschreven, zodat het duidelijk is dat dat de Antwerpse klinker bij uitstek is. Negen en half keer op tien kan het deelteken boven de e weggelaten worden als de uitspraak een doffe e is. ¨ is enkel nodig, als er verwarring kan optreden. Per definitie is de spelling van de enkele "e" een doffe. Daarnaast is er è, èè, ei, en ee.

(Twidde baibelver'oal: Doavid-t-èn Gouliat)