maandag 25 mei 2009

Naslag, halfklinkers en tussenklanken

Naar aanleiding van de reactie van Krommenaas die een verschil hoort tussen de Antwerpse uitspraak van aai en ui in de woorden draaien, draden en truien [ɔ:jǝ] en draai en trui [ɔ:ǝ], wil ik het hebben over toegevoegde klanken aan basiswoorden en stammen.

Naslag beperkt zich waarschijnlijk niet tot het toevoegen van een doffe e aan een enkelvoudige klinker (monoftong). Een hele resem woorden met oo/o kunnen uitgesproken worden met of zonder naslag, afhankelijk van de snelheid van spreken en de klank die volgt. Kopen en lopen bv. verliezen hun naslag bij verkorting (in de 2e en 3e persoon enk. en 2e mv.) In de overige personen van de presens kan de naslag uitgesproken worden of weggelaten. [lu:pǝ] of [lu:(w)ǝpǝ] naargelang de spreeksnelheid.

Wanneer de medeklinker r volgt is de naslag aangewezen. Als de volgende medeklinker g [x] op het eind van een woord is, valt de naslag soms weg.

In het geval van draai en trui [ɔ:ǝ] wordt geen halfklinker jot [j] uitgesproken. Wanneer het volgende woord begint met een klinker of h, wordt een halfklinker j tussengevoegd [ɔ:j]: welke trui heeft hij aan? wèlkǝ troi èèt ǝm oan?

Als we de ou-klank bekijken in oud, goud, zou, wou, ontdekken we de halfklinker w in de combinatie van [ǝ:u(w)-t] of [œ:u(w)-t].

Tussenklanken (g, j, n, w) worden tussen woorden toegevoegd in welbepaalde klankcontexten. Hij heeft -> a j èè; doe het niet -> doo g et ni; enz.

4 opmerkingen:

Grytolle zei

ik zou denken dat krommenaas het verschil zo hoort:

/aai/ normaal gezien als [ɑ:j] of nog verlaagder als [ɔ:j]
/ui/ normaal gezien als [ɔ:ə]

Moeilijker vraag mss: Is 'er e verschil te horen tussen /oj/ (drojke = draadke) en /ui/ (muis)?

Grytolle zei

En nog nauwkeuriger beschrijving van de condities waaronder de naslag wegvalt van ieë en oeë zou ik heel interessant vinden :)

Grytolle zei

Aangaande wegval voor g

Zoudt ge dus "liech" maar "lieëge" zeggen?

Krommenaas zei

hoi haloewie,

ge had gelijk, aai en ui zijn identiek! althans bij uw generatie maar 'k gaan zeker ni betwisten da die beter en echter Antwerps spreekt :)

in mijn uitspraak (en 'k neem aan die van vele anderen) klinkt de ui gelijk aai/ui bij u, maar word in aai wel degelijk ne j-klank uitgesproken.