Getallen

Mille et une nuit - Duizend en een nacht. Dus geen nachten. Toch zeggen we 15 graden warm en niet graad. We zien geen graten in het onderscheid dat we maken tussen liter en liters, meter en meters kilo en kilo's, euro en euro's. Het enkelvoud van de maat is een uitvinding van de gestudeerde mens die wilde opvallen. Het gewoon volk zet in Antwerpen altijd een meervoud achter een meervoudig getal.
'Twieë leetërs woater, vaif mèètërs katoeng. Wà kost dà? Ting uirous.

In het Antwerps maken we er 'deuzënd èn iëne nàcht' van. Twieë nàchte, waarom dan niet 'het is ieën eur, twieë eure, àcht eure, èlëf eure'? In antwerps.be las ik onveranderlijk enkelvoud "ting uur, elf uur, twelf uur'. Dat is m.i. niet wat de doorsnee hier zegt of zei of - ik maak het nog persoonlijker - wat mij in de mond ligt, maar u kunt het met mij eens zijn of niet.

Quarante-et-un, soixante-et-onze, en dan uitzondering "quatre-vingt-un" zonder voegwoord. Eenenveertig, eenenzeventig, eenentachtig. In de zakenwereld zijn er mensen die getallen niet meer in het Nederlands doorbellen, maar in het Engels of het Frans om misverstanden te voorkomen. Het Engels is zijn Germaanse manier van tellen waarschijnlijk kwijtgespeeld sinds de lijfspreuk van het koningshuis 'Je maintiendrai' werd en overgeschakeld werd op de rekenkundig logischer manier van tellen van Pascal. Eerst de tientallen, gevolgd door de eenheden. Waar komt het voegwoord "et" voor het cijfer 1 vandaan en waarom is het overgebleven, dat is ook niet logisch. Het staat er maar en blijft overeind. Maar dat zal aan de conservatieve reflex van de francophonie liggen. De antiek niet overboord willen gooien.

Tot voor kort zette men in Great Britain nog 'and' tussen hundreds and units en thousands and units. Op de VRT zijn een aantal nieuwslezers en journalisten, die een voorbeeldfunctie hebben om Standaard (AN) te spreken, bezig uit opvalzucht het voegwoord 'en' in de reeks 1 tot 13 weg te laten uit de getallen met honderd en duizend. De Nederlandse standaardtaal en het merendeel van onze noorderburen doen dat ook. Ik heb geen enkele Nederlander ooit "twee duizend èn negen" horen zeggen. Waarom moet de Vlaamse voorbeeldspreker Noordnederlands in de mond nemen? Martine Tanghe heeft deze spreekmode in de ether ingevoerd na haar verblijf in Nederland. Ze werd nagevolgd door andere mensen van de nieuwsdienst, Sigrid Spruyt, helmboswuivende Siegfried Bracke, Midden-Oosten-reporter Jef Lambrecht. De stemmen van Els Leys, Kristien Bonneure, Griet De Craene, Jan Van Delm, Annelies Van Herck zijn blijkbaar het gebruik van het voegwoord verleerd. Hun moeders zullen het hun allicht anders geleerd hebben. Of zit er een andere politiek en tactiek van inheien achter? Is de Vlaamse Standaard te min?

Ook het Duits gebruikte 'und' zoals de Vlaming. Wanneer heeft Nederland afgehaakt? Ivan De Vadder is de man die ermee begonnen is de mensen tijdens de verkeersberichten om de oren te slaan met de file op de E411 (vierhonderd-elf). Het in ieder touring-bericht onveranderlijk gegarandeerd knelpunt E411 heeft de "èn elf" uitgerangeerd tot een onbewoond eiland, op enkele 'versprekingen' na. Op een onbewaakt ogenblik laat hij toch een steek vallen als hij de teletext-pagina van de lotto 700 èn 1 en 700 èn 3 aankondigt of in de litanie de niet-frequente E400 èn 3 in West-Vlaanderen vermeldt. In de laatste verkiezingsshow heeft De Vadder zich aan het gebruik van èn gehouden en zich niet versproken. Verder is er een massa kameleon-gedrag van al dan niet-gewilde versprekingen, waar de ene keer niet, de andere keer wel een voegwoord gebruikt wordt. Ben Crabbé gooit er soms een 200-één tussen, maar ge voelt dat hem dat niet ligt en dan schakelt hij toch weer over naar zijn moedertaal-reflex.