Voegwoorden

Een enkelvoudige zin drukt één mededeling uit. Dat kan een vaststelling zijn, een vraag, een bevel, een aansporing, een duiding, wat dan ook. Een enkelvoudige zin kan zelfs uit één enkel woord bestaan. bv. "Vooruit".

Wanneer ge een onderdeel van de zin of de volledige zin verduidelijkt met een tweede zin (waarin een vervoegd werkwoord voorkomt), dan gebruiken we in onze taal een woord dat deze twee zinnen samenvoegt. Dàt d hiet e "voogwoord". Met 'èn', 'mor', 'wànt', 'dùs', het (keuze)'of' (a of b) worden twee zinnen naast elkaar gezet en blijven ze gelijkwaardig.

In de andere gevallen van afhankelijkheid, onrechtstreekse vraag, beperking, beschrijving, voorwaarden, bedoelingen, enz. gebruikt de Antwerpenaar steevast 'dat'. De voegwoorden waar geen dat kan achtergeplaatst worden, behoren niet tot zijn taal.

Omdàt, nadàt, opdàt, voordàt, totdàt, eerdàt, (swèngst dàt,) zonder dàt, b'halve dàt, in plaats dàt, zijn voorbeelden die in de omgangstaal al samen met het voegwoord dat gebruikt worden.

Indirecte vraag
Ik wèèt ni of dàttà woar is.
Hoo dàt ëm dà te wèète gekoume wàs, dor èm ek het groie nor.
Hà vroeg z'n aigen àf wor dàt d oungze Jan dà gevoungden hod.
Ik moest hëm vertèlle mè wèlleken hoamer dà kik dee kràm in de meur hod gesloage.

Afhankelijke bijzin
Noadà 'k mè hëm hod geklàpt, veel m'ne fràng.
Ieërdà ze 't duir hod, wàs er toch ne meneut of vaaf vërbaa.
(Al)hoowèl dà me roim oep taid woare, èn betold hodde, moeste me wàchte.
Swèngst dà golle olle koarten on 't goostèèke wort, wàs haa en pingt gon hoale on den toeg.
Sings dà ze mè de lotto gewonnen hèè, is 't in huiren bol gekroupe.
Wànnieër dàt hëm trùg nor hois komt, hèèt hëm er ni baa gezèè.
Tenzaa dà 'k vuir den teene thois zèn, moete ni oep blaave.
Hoo rapper dà ge 't doo, hoo (dès te) leever dà 'k 't hèm.

Uitzondering op de regel
- (als) A(s) ge 't nie verstoa, vroag 't dàn nog is.
- (al) Al hod hëm 't gevroagd, toch kwàm dà nog hàrd ouver.

Het gebruik van het voegwoord "dat" is ook van toepassing bij de betrekkelijke zinnen, na het betrekkelijk voornaamwoord die en dat in een al dan niet verkorte vorm als dà, nà, jà of à.

Betrekkelijke zin
- Dieë vèngt dieë nà/dà z'ne pàs ni oep zàk hod, hèmme ze mèè gepàkt voer verhoeër.
- En vraa, dee dà gin àfgestèmpelde tràmkoart kost loate zing, hod e procès on huir bieën.
- De vèngte, de vraawe, de màskes, dee dàt hëm hod oitgenoeëdëgd, woare ni oemgezing.
- Mà mooder, dee jà gaa vreuger rèègelmoateg in de zollezjie tèègekwomt, zit naa zèlef in e kàrreke.