Hier de copie van mijn antwoord op de spelling van Keuningsplentje in het blogbericht van Lieve VdB van donderdag 15 april 2010 op de WereldMorgen.be.
Door haloewie, 19.04.2010 - 13:31
Spelling van het Antwerps
Bang om de Antwerpenaar plat te confronteren met zijn uitspraak, als ge toch zijn dialect wilt schrijven? Liever verkavelingsantwerps?
Het (Pieter?) De Coninckplein. Net als voor het Sint-Jansplein spellen sommige Antwerpenaars hun taal niet op de manier zoals ze die spreken.
In 'koning' - niet alleen de naam van de wever uit Brugge - hoor ik de tweeklank 'ui' uit de standaardtaal of althans het eerste deel ervan: de lange, doffe e. Ook het plaatselijk bier draagt dezelfde naam. Een bolleke Kuining.
Zou het dan niet doidelijker zijn om over ' kuiningsplàntsje ' in plaats van over ' Keuningsplentje of -plèntje ' te schrijven? Op die manier zou Jàn zongder Vrieës het ook geschreven hebben, als zijn grootje Nèèltsje hem had leren schrijven.
Tsingt-Jààns-plaain is de correcte Antwerpse uitspraak om de alliteratie (letterrijm of stafrijm) Tsj te ontkrachten. De volksetymologie heeft deze eerder Chinees-aandoende vorm in het leven geroepen. Tsjing Tsjangs plaain.
Als ik mensen het hoor hebben over Singt Jàn, dan versta ik dat als de Bisschoppelijke middelbare school tussen de Meir en de Jodenstraat. Soms gevolgd door 'Bààrëchmàns', maar zonder t ervoor en zonder sj in het midden.
Te Winkel en De Vries huldigden al het principe van 'schrijf zoals ge spreekt'. Blijkbaar was er toen geen linguagraaf (een taalschrijver) van het kaliber van een Ortelius, een Vesalius of een Mercator die naast de spelling van de lingua franca ook die van de plaatselijke dialecten in kaart kon brengen.
In het Antwerps komt de eu-klank uit de standaardtaal wel voor in een beperkt aantal woorden, die in diezelfde standaardtaal gespeld worden met "oe" of "uu". Veule, zeuke, de meuren oplopen, mijn breur, zeur of zeut. (voelen, zoeken, de muren .., broer, zuurzoet). Het vraagt een inspanning om te luisteren naar de uitspraak. Aan het woordbeeld zult ge dan ook moeten wennen, als ge op deze manier wilt schrijven.
Google eens op "haloewie", "godzjumenas" of "krommenaas" om kennis te maken met de uitersten (wat primeert: uitspraak of woordbeeld?).
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
5 opmerkingen:
"Te Winkel en De Vries huldigden al het principe van 'schrijf zoals ge spreekt'."
Moet dat slaan op het beginsel der beschaafde uitspraak? Hunne leidraad was namelijk dat ge moest spellen volgens de beschááfde uitspraak, in tegenstelling tot volgens de dialectale
Gij zij nog altijd den enige dieë denkt da de Antwerpse eu gelijk een Nederlandse ui klinkt ze haloewie. Logisch dus da mensen "keuning" spellen. En de vorm "plentshe" is gewoon ne variant van "plantshe".
@Grytolle.
Dat is juist hun gebrek. Ze hebben geen spelling gemaakt die dienstig kon zijn voor beide talen: de zogenaamd 'beschaafde' en de niet-elitaire streektaal. De 'beschaafde' was een streektaal die ze tot vehiculaire taal opgewaardeerd hebben. Dezelfde vergissing hebben de A(B)N-promotoren begaan, door de streektalen te verknechten tot de taal van de honden, de boerkens, de underdogs.
In plaats van te zeggen: "Zeg niet hois, maar huis", hadden ze evenwaardig moeten stellen: "Zeg huis in de standaardtaal, en hus, hois, enz. in uw moedertaal".
Welk waardenverschil is er tussen beschaafd en onbeschaafd? Geen. Waar nood aan was in hun tijd, was een voertaal, die in het ganse gebied kon begrepen worden. Het "recht van de sterkste" heeft één streektaal tot voertaal verheven met een eigen spelling, die te weinig tekens bevatte om grosso modo de klanken van het hele gebied weer te geven.
Globish maakt dezelfde fout. Als de hele mensheid niet de nederigheid heeft om eenzelfde kunstmatige taal te leren spreken die elementen uit de beide, Oosterse èn Westerse, taaltakken bevat, krijgt een wereldvoertaal geen kans om te gedijen. Niemand hoeft voor een ander onder te doen.
@ Krommenaas
In de 'Grammatica van het Brussels' staat deuvel voor het NL duivel, zeuken voor zoeken, meur voor muur.
Sera De Vriendt (VUB) en Robert de Lathouwer (BVT) schrijven dui voor het NL deur en kuike voor keuken. Ik ben dus niet de enige die kuining voor NL koning spel.Onze Brusselse neven doen het ook.
Wat de varianten betreft is plèntsje de 'gekuiste' variant van plàntsje, d.i. de korte klank in het verkleinwoord van plaain, dat in de platte taal van het 'gemene' = gewone volk het woord plàk was. "Schoulplàk" was de naam van het grote, vierkant plein naast Stuyvenberg. Plèntsje is het verwaterd verkleinwoord van plein [èè] > [è].
We hebben het hier over d'Antwerpse uitspraak, ni de Brusselse. En ook voor het Antwerps zulde wel ni den enige zijn, maar keuning is alleszins een veel couranter weergave dan kuining. Wa plentshe betreft: niemand heeft u (of wie dan ook) benoemd om te bepalen wa echt Antwerps is en wa verwaterd Antwerps is. Aangezien beide vormen veel voorkomen zijn beide vormen Antwerps.
Een reactie posten