Jàn zongder Vriês XVIII

't Weer mieddàg èn den 'oênger dèè Jàn oitzeeng nor nen 'ààrbààreg. Aindelàk vongd 'em er iêne nor z'ne zien ien iên vàn de stroate, die oep 't màrtplain oitleepe.

"Iek stèl vuir," spràk 'em, " 'eer ongzen ààngker oit te wààrepe. Voleges dà k oep 't oit'àngbord zeeng, ies er 'eer èèten èn driengke nor kuis te kraige. Oek dèngk ek wèl, dàt de wèêrd, miets 'em te betoale, ongs slopkoamers zal bezërege. Doukus, ies ongs bërs nog gespèkt?"
"Joawèl, Jàn. Me beziette nog e poar goudstukken èn nog ne volle grèèp zilvere gèld."
"Vëroit dàn mor!"

Ze troade de roime gelàgkoamer biennen èn noame plëts bà iên vàn de groête, aiken'oute toafels. Jàn èn Wànnà zoaten oep de bààngk tèège de meur, Doukus èn Alweenà oep stoolen on d ouverzaide. Schol 'ad z'n aige ongder toafel nèèrgezèt èn lèè zene zwoare kop oep de schoêt vàn 't màske oem duir 'uir gestriêld te wëre.

"Wà màg iek oe vuirzètte, vrèmdelienge?" vroog de wèêrd.
"W 'èmmen allemol groêten 'oênger," verkloarde Jàn. "Brèngd ongs dus èèten èn driengke voer zès.
"Voer zès? Ge zè mor mè' veere!"
"Mies, vreengd! De vèfde ziet ongder de toafel èn kàn èète voer twiê!"
"Leeven 'èèmel!" reep de wèêrd, toeng dàt 'em Schol ien d oêg krèèg, dàd ies gienen 'ongd, mor wèl e kalef!"
"Zërgt dus mor, 'em goo te bedeenen, àànders èt 'em de schoutel èn al mèè oep," làchte Jàn.
" 'à Zal z'n poart 'èmme," spràk de wèêrd. "Alliênlek zou ek wèl wille wèète wee vàn olle voer 'em betolt."
"Begrèèpen, 'ospès," zèè Doukus. "Ge zè ne vërziechtege kèêrel!"
"Dà zèn ek wèl verpliecht te zain! Sèèdert dàt de stàd vol kraigsvolek ies, 'èmme z 'eer almàchteg vuil g'èèten èn gedroengken, èn gebrouke derbai, mor waineg betold! Àz dà lèèventsje nog en wèèk oep dezèlefde voot voêrtdeurt, zal ek verpliecht zèn m'nen 'ààrbààreg te sloite!"
"Voer ongs 'oofde giene vriês t 'èmme, 'ospès. Wai zèn gewoên te betoale, oep vuir'àànd te betoale! Nèmt er oit, wà dà ge dèngkt, dà wà oe schuldeg zèn, voer 'etgèèn dà g ongs go vuirzètte!"

Bà dee wourde oupende 'em z'n bërs.
De wèêrd mokte en kërte berèèkenieng oit 'et 'oêfd, nàm dernoa ènege gèldstukken oit de bërs, dààngkte èn spoeide z'n aige nor de kuike.

Wainegen taid noadieng stoeng de toafel gedèkt. Mooder Wànnà èn Alweenà, oangespourd duir de goeien èètlust vàn Jàn èn Doukus, leete 'un aige de spaize goo smoake. Zoe 'iêrlek 'odde de twiê vraawe sèèdert làngen taid nie g'èèten. Schol, diê ienderdoad en dobbel pouse gekrèègen 'àd, wèêrde z'n aige zoe dàpper mè' klaawen èn tàànde, dàt 'em lààngk vuir d àànder gedoan 'od.

Mieddelerwail woare der miêrdere gàste biennegekoume, worongder en teengtal kraigsleede, die 'un aige vàn d àànder ongderschaidde duir 't rumoor, dà ze mokte. On 'un kliêdai te zeeng, woaren 'et gien gewoên saldoate, mor wèl èèdelleeden èn offeseere.
Iêne vàn 'un 'od 'et gezèlschàp ien d oêg gekrèègen èn reep vroolàk:

"Bà Soatànz 'oures! Iek zou bà die loidsjes wèl willen on toafel ziette! Àz ek zeeng èète, kraig ek 'oênger!"
"Hei, Mèrville," làchte z'n kàmeroade, "wee belèt 'et oe?"
"Dàd ies woar oek," miênde Mèrville. "Èn dàn, 'et zal voer die dërepers en iêr zèn mè' nen offeseer vàn ongzen duirluchtegen 'àrtog on toafel te ziette!"

'à Stoeng oep èn gieng z'n aige on den ààndere kàànt vàn Alweenà zètte. Die schouf iênegsziens bevriêsd 'uire stool oepzai.
Den offeseer, diet zeengde, schout ien ne raawe làch èn reep:

"Alle deuvels! Zoude nie zègge, leef kiengd, dà k oe schriek ienboozem! Kom, gèft mà oên bèèker! Iek wil oep oe gezongd'àd driengke!"
"Men'iêr," spràk Jàn oep kalemen toên, "al wàd 'eer oep toafel stoa, ies duir ongs betold!"
"Dès te bèèter, knoap! Mor iek 'èm oe oem die ienliechtieng nie gevroagd."
"Èn wai, men'iêr, 'èmme oe nie oitgenoêdegd oem 'et beer te koume driengke, dàt duir ongs betold weer."
Den offeseer kèèk de sprèèker en poês oit de 'oêgten oan.
"Ge sprèkt wèl stout, knoap," zèè 'em oep raawen, onbeschomden toên, "èn iek verzeuk oe oê mongd te 'aawe. Iek wil driengken oep de schoên oêge vàn dèès leef màske èn, bà alle Sàànte, zai zal mai beschaid doeng!"

'à Strèkte zenen ààrem al oit oem Alweenà te oemvàtte.
Mor plotselieng trok 'em z'n 'àànd trug. Tussen 'em èn Alweenà 'àd Schol z'n aige oepgeriecht. Den 'ongd kèèk den offeseer zoê draigend oan, dàt diên onwillekuireg trug schouf. D àànder 'iêre, dee dà gezeeng 'odde, schoaterden 'et oit vàn plezeer. Duir dà làchen ien z'n aigeleefde gekwètst, sproeng Mèrville rècht èn reep mè' verbolegen stèm:

"Vàn wee iez dà lilek biêst?"
"Men'iêr, ge schaint nie vuil vàn 'ongde te kènne," verkloarde Jàn, "àànders zoude vàst nie bewèêre, dà Schol e liêlàk biêst ies."
"Dus, diên 'ongd ies vàn aa?"
"Joa."
"Roept 'em dàn bà aa, of..."
"Iek zal mè' 'em vàn plëts verwiessele," ààntwourdde Jàn, vàn àchter de toafel koumend. "Alweenà, zèt oe nèffen oe mooder, èn gai, brààve Schol, blèft bà oe miêsterès!"

't Màske ge'oêrzomde, grèèp Schol bà z'nen 'alsbàànd èn zètten 'uir aige nèffe Wànnà, terwail dà' Jàn doêdbedoard 'uir plëts iennàm.
"Zee zoê, men'iêr," vervolegde 'em 'iêl kalem, "naa kunne me bèèter klàppe."
"Hèè, Mèrville," làchte z'n màkkers, "'t wild ies boite schot! Diê knoap ies oe te sliem gewèst! 'a'a'a!"

Zjust gelàk 'et pèêrd staigert, wànniêr 'et 't spour vàn de roiter vult, zoê oêk vloug de kraigsmàn oep bà 'et spotgelàch vàn z'n gezèlle. Woodend sloog 'em mè' z'n vëst oep toafel èn bulderde:

"Bà Soatànz 'oures! ies 't oit loemp'àd, knoap, dà g 'eer komt ziette; of ies 't..."
Jàn kèèk den offeseer oan mè' den aigenoardege gliemlàch, diê we al kènnen, èn ààntwourdde:
"Oit loemp'àd ies 't nie, 'iêr. Iek dèè 'et mè' 't ienziecht, oe te belètte der iên te begoan."
"Dàd ies roak, Mèrville!" reepen d offeseere, dee de zoak 'iêl vermoakelàk vongde.
"Onèèdele knoap!" schriêde diê, z'n 'àànd on z'nen dolek sloagend.

"Naa vergiest oe voer den twiede kiêr! Derzjust miênde gà 'et rècht t 'èmme main verloufde te muigen oanroaken, èn naa noemde mà ‘onèèdele knoap’. Giestere wàs ek dà nog, mor sèèdert dèèze morgend zèn iek 'et nie miêr."
"Zoê," sieste Mèrville, "èn wà zèdde dàn wèl sèèdert dèèze morgen?"
"Dèèze morgend 'èèt den 'àrtog mà riedder gemokt."
" 'à'à'à'! riedder gemokt! Mè' de slàg ien de nèk of mè' de loars ongder de lèngde?..."

Bà 't 'oêre vàn dee belèèdegende wourde begonne Jàn z'n oêge te fliekkere. 'à Bedwoeng z'n aige pertàng èn ààntwourdde bedoard:
"Iek wèèt nie, 'iêr, 'oo ze aa riedder gemokt 'èmme. Bà mai gebuirde 'et mè' den dèègenslàg ien den nèk!"
Plotselieng vàn toên veràànderend, vervolegde 'em:
"Èn naa men'iêr, verzeuk iek oe ongs gerust te loate, wànt ge begient mà vriêselàk te vervèèle!"
"Wà!"
"Èn wee mai vervèlt, smait ek boite!"

"Vervloekte loat!" schriêde de kraigsmàn. Woodend rukten 'em z'nen dolek oit de schèède èn grèèp mè' d àànder 'àànd ongzen 'èld nor de kèêl. Z'n moêrddoadeg oepzèt weer duir de vlug'àd vàn Jàn veraideld. 'et Volegenden oêgembliek stoenge de twiê mànne tèègenouver mekàànder, de baide ààreme vàn Mèrville bedwoenge duir d aizere vëste vàn z'nen tèègestàànder.

Oanval èn verdèèdegieng woare zoê ràp gebuird, dà ze mor iên èngkel 'ààndelieng schèène te vërme. De vraawe woare doêdsbliêk oepgerèèze. Doukus 'od nog taideg Schol bà z'nen 'alsbàànd kunne graipen èn 'od naa de grutste mooite oem 'et deer te belètte oep Jàn z'nen oanvaller too te sprienge. D offeseere woaren iensgelàks oepgerèèze.

"Men'iêre," spràk Jàn, "golle woard allemol getoige, dàt diê màn mà belèèdegd èn oangevallen 'èè! G 'èt g'oêrd, dà k 'em verwiettegd 'èm, dà k 'em zou boite smaite! Golle go nà oek getoige zèn vàn de mànèèr, woroep dà k me wourd 'aa!"
"Jàn! Jàn, doêd 'em nie," smiêkte Alweenà mè' gevaawen 'àànde.
"Zè gerust, liefste! Iek wil 'em èngkel e lèske gèève," làchte Jàn.

Dàt dee wourde d offeseere verboasde, be'ooft gien betoêg. Den 'iêr vàn Mèrville stoeng bà z'n vreengde bekènd às ne stààreken, onversoagde vuirvèchter. 'un Verboazieng stèèg ten top, toeng dà ze zoage, 'oo dà Jàn 'em nèèr drukte, dernoa bà z'n lèêre gërdel grèèp, den èèdelmàn bouve z'ne kop stàk, nor de duir leep èn 'em oep stroat weerep.

Toeng dàt 'em z'n aige oemdroide, stoenge d èèdelleeden oep één lain, den dèègen ien 'un 'àànd.
"Men'iêr," spràk iên vàn 'un oep ààrenstegen toên, "g 'ad 'et rècht den 'iêr vàn Mèrville te doêde, oemdà ge duir 'em oangevalle woart. G 'èt dà nie gedoan, mor 'em be'ààndeld oep en mànèèr, die dà wai, z'n vreengden, nie muige gedoêge. Verdèèdegd oe dus, wànt wai gon oe oanvalle!"

"'iêre," wàs 't kalem ààntwourd, iek èm altëd gedocht, dà nen èèdelmàn z'n aige altëd às nen èèdele màn moest gedroage. 'à, diê dor oep stroat lèè te spàrtele, 'èèt dà nie gedoan. Dès te ààreger voer 'em. Iek verzeuk oe dus giene straid oan te gon, diê alliên noêdlotteg voer oe kàn zèn. 't Zou mà spaiten oe oem zoê'n neetege oêrzoak te moete doêde."
"Verdéédegd oe!"
"Gelàk dà ge wilt, 'iêre."

Ongder 'et oite vàn dee wourden 'od Jàn e poar zwoar stoole gegrèèpen èn zwoide ze bouve z'ne kop. Doukus 'od vàn lèêr getrokke, beraid oem stoêt voer stoêt, 'aaw voer 'aaw te gèève. Mè' z'n vraie 'àànd bedwoeng 'em Schol, diê bliekkertààndend èn mè' oepgerèèzen 'oaren oep de vaiànd wilde toovleege.

't Wàs e vriêselàk oêgembliek. De miengste oanvallende bewèègieng vàn d offeseere zou 'et oanvàngstiêke zèn vàn e verschriekkelàk bloodbàd. Wèl ies woar wàs 't vuirdiêl vàn 't oantal èn vàn de woapes làngst de kàànt vàn d offeseere, mor wà gàf dà tèègenouver kàmpioonen às Jàn, Doukus èn Schol?
Iênsklàps wèèrkloenk er pèêrdegetràppel oep de stroatstiêne. De duir weer oupegegoeid èn verschillege persoêne troade bienne.

"Wà gebuirt er 'eer?" kloengk en gebeedende stèm.
"Den 'àrtog!" moempelde d èèdelleeden onthutst.
"Wèg die zwèêrde!" beval 'em. Plotselieng krèèg 'em Jàn ien 't oog.
"Bà St. Àndrees! Zèdde gai 'et wèr, vervloekten drieftkop?"
"Gelàk dà ge zee, 'iêr 'àrtog."
"Iek màg 'et gèêre laide, dà g oe vriêselàke kràcht gebrëkt oem bàndeeten oit te rooie, mor nie, dà ge ze oanwèngdt oem mai vàn m'n bèste offeseere te beroêve! G 'èt den 'iêr vàn Mèrville al kruipel gemokt èn dàd ies al miêr dàn genoeg, riedder vàn Stràziêle!"

Èn z'n aige toet de verboasde èèdelleede wèngdend, gieng 'em voêrt:
"Maine 'iêre, dààngkt de Vërzeeneg'àd, dee mà làngst 'eer veurde. Zongder main tussekomst 'àd gienen iêne vàn olle dèèzen 'ààrbààrg lèêvend verloate!"
"Ou'ou!" moempelde d èèdelleede.

"Main 'iêre," spràk den 'àrtog oep strèngen toên, "golle kènt oên tèègestàànder nie! Iek wèl! Ze noomen 'em Jàn zongder Vriês èn diê noam droagt 'em messchien mè' miêr rècht dàn iek zèlef! Wà gàf er oanlaidieng toet diên twiest?"

"Dà zal ek oe zègge," ààntwourdde Jàn. "Den 'iêr, duir mij oep stroat gegoeid, 'àd m'n verloufden èn mai belèèdegd. Dèèz 'iêre kunnen 'et getoige. Toeng dàt 'em mai dernoa mè' z'nen dolek wilde oanvalle, wàs ek wèl verpliecht d 'àànde oit de maawe te stèèke. Mor naa woare dèèz 'iêre vàn oêrdiêl, dà k mainen oanvaller nie oep zoê 'n màneer 'àd muige be'ààndelen, oemdàt 'em èèdelmàn ies. Vàn 'un stààndpungt beschoud kunne ze messchien gelaik 'èmme; oek droag ek 'un dorvoer gien wrok too..."

"Fliengk gesprouken, riedder!" reep den 'àrtog ver'uigd. "Main 'iêre, noa de wourde, die ge derzjust g'oêrd 'èt, kàn nieks oe nog belètte de riedder vàn Stràziêle às kàmeroad te begroote. Wànniêr dà wai d Èngelsen ien Slois zullen oantàste, zulde zeeng, wee dàt 'em ies èn wà dàt 'em kàn! èn dàn zal eeder vàn olle besèffen on wèlek gevoar golle oe vàndoag bloêtgestèld 'èt! Volegt mà naa, riedder! èn gai oek, joengelieng!"

Die lèste wourde woare on Doukus geriecht.
"Mor m'n verloufden èn 'uir mooder, 'iêr 'àrtog?"
"Oe verloufde? Dà z ongs volege; d 'àrtogien zal voer 'uir zërege. Volegt mai!"